ارزیابی عملکرد شاخص هدایت الکتریکی در پایش فرایند نمک زدایی سفالینه های تاریخی

نمک­های محلول از مهم ­ترین عامل­ های آسیب ­رسان به ساختار سرامیک­ های تاریخی شناخته می ­شوند که بر اثر ایجاد فشار ناشی از بلورین شدن و هیدراسیون در چرخه­ های تر و خشک شدن، سبب ایجاد ترک­ ها و ریزترک­ ها، پوسته شدن و پودری شدن و سرانجام تخریب اثر می­شوند. با توجه به نیاز به انجام عملیات نمک­زدایی به منظورخارج کردن نمک­ های محلول آسیب ­رسان و اهمیت این مرحله به دلیل تماس مستقیم سفالینه تاریخی با آب و پیامدهای ناشی از آن، کوتاه کردن زمان تماس سفالینه - آب بسیار دارای اهمیت است. در روش­های مرسوم نمک­زدایی، پایش کمّی انجام نگرفته و درنتیجه سفالینه به طور معمول به مدت طولانی و غیرلازم در تماس با آب قرار می ­گیرد. بنابراین دراختیار داشتن روشی دقیق، قابل اطمینان، سریع و دردسترس، برای پایش میزان استخراج املاح، ضروری است. در این مقاله، شاخص هدایت الکتریکی (EC) به ­عنوان روشی دقیق و ارزان برای پایش فرایند نمک­زدایی معرفی شده است. در این راستا با استفاده از روش طراحی آزمایش ­های سطح پاسخ، طی 52 آزمایش طراحی شده، رابطه­ی میان استخراج املاح از نمونه با هدایت الکتریکی، مورد بررسی قرار گرفت. متغیرهای مستقل در این پژوهش، دمای پخت قطعه، مدت زمان غوطه­وری، سرعت هم­زدن در سامانه غوطه­وری، همچنین نوع و غلظت ماده فعال سطحی بوده­اند. یون کلسیم (Ca2+) به­ عنوان شاخص غلظت املاح درنظر گرفته شد. ضریب همبستگی میان EC و میزان کلسیم خارج شده از شیء، 923/0+ با 000/0p-value =  بوده و رابطه­ای خطی با قابلیت پیش­ بینی حدود 96 % بین این دو پارامتر دیده می­ شود. با توجه به اینکه در محل سایت­های حفاری و کارگاه ­های مرمت، امکان دسترسی به دستگاه­ های آنالیز شناسایی کمّییون­ ها به طور معمول مقدور نیست، از این رو سنجش هدایت الکتریکی روش مناسبی برای پایش فرایند نمک­زدایی در سیستم غوطه­ وری است و تعیین نقطه پایان عملیات  نمک­زدایی را نیز به سادگی امکان­پذیر می­ سازد.